Enneagramowa Trójka: Gdy sukces staje się miarą wartości. Analiza osiągania celu za wszelką cenę.
W świecie Enneagramu, systemu opisującego dziewięć podstawowych typów osobowości, Trójka znana jest jako typ ambitny, zorientowany na sukces i osiągnięcia. Jej esencją jest pragnienie bycia wartościowym, podziwianym i pożądanym. Aby to osiągnąć, Trójki rozwijają niezwykły talent: identyfikację z własnymi osiągnięciami, rolami społecznymi i wizerunkiem. W zdrowym stanie są prawdziwymi bohaterami – autentycznymi, zmotywowanymi i inspirującymi dla innych. Jednak gdy tracą kontakt ze swoim prawdziwym „ja”, ich tożsamość może niemal całkowicie stopić się z tym, co robią i jak są postrzegane.
Dla Trójki świat jest areną, a życie – projektem do zarządzania. Cel jest święty, a efektywność – najwyższą cnotą. Emocje, relacje, a nawet życie rodzinne mogą zostać zepchnięte do roli elementów projektu „Udane życie”. Trójka nie zadaje sobie pytania „Co czuję?”, ale raczej „Co trzeba zrobić, aby odnieść sukces?”. To właśnie takie nastawienie, to „oprogramowanie” umysłu Trójki, pozwala zrozumieć pozornie zaskakujące ludzkie zachowania.
Płynne przejście od teorii do doświadczenia
Teoria Enneagramu ożywa, gdy zaczynamy ją konfrontować z rzeczywistością. Pewnego dnia, będąc w opustoszałej przestrzeni publicznej, miałem okazję stać się mimowolnym słuchaczem rozmowy, która była niczym żywa ilustracja dla podręcznikowej Trójki. Trzech młodych mężczyzn rozmawiało swobodnie, a jeden z nich, odpowiadając na pytanie o swoją sympatię, chłodno oznajmił o zakończeniu związku. Jego podejście było zdumiewająco pragmatyczne: „coś się zaczyna i kończy i to naturalna kolej rzeczy”.
Gdy rozmowa na moment utknęła w ciszy, jeden z kompanów, szukając jej kontynuacji, zapytał: „no to co dalej?”. W odpowiedzi nasz bohater, bez cienia zażenowania, oznajmił, że teraz planuje szukać dziewczyny z szerokimi biodrami. Dla słuchaczy był to absurd, dla niego – logiczny kolejny krok. Jego wyjaśnienia były czysto utylitarne: „jest w takim wieku, że powinien zacząć myśleć o założeniu rodziny”, a szerokie biodra to gwarancja łatwiejszego porodu. To, co słyszałem, nie było opowieścią o poszukiwaniu miłości, partnerstwa czy głębokiej więzi. Był to przemyślany projekt pt. «Spłodzenie i Wychowanie Potomstwa».
Wystarczyłaby jednak delikatna, acz fundamentalna zmiana perspektywy – zamiast celu „potomstwo”, postawienie na pierwszym miejscu celu „znalezienie kogoś, z kim z przyjemnością spędzi się kolejne lata” – a dzieci stałyby się naturalnym, pięknym „efektem ubocznym” tej relacji, a nie głównym zadaniem do odhaczenia.
Dla Trójki życie to jednak seria projektów. Z dalszej rozmowy wynikało, że nasz bohater najpierw dokonał bilansu swojego życia: osiągnął już odpowiedni wiek, stabilizację zawodową i finansową. Dopiero te czynniki uznał za „zielone światło” do rozpoczęcia nowego zadania. Sam cel – potomstwo – został następnie opracowany pod kątem kryteriów sukcesu, gdzie zdrowa matka (stąd biodra) była jednym z logicznych warunków.
Znajomość Enneagramu każe nam zadać pytanie: co dalej? Łatwo możemy wyobrazić sobie ciąg dalszy. Bohater znajduje „odpowiednią” kobietę, realizuje plan: ślub, dzieci, ich edukacja, a jego własna kariera służy nadrzędnemu celowi – zapewnieniu finansowania dla całego „projektu”. Kiedy dzieci dorastają i opuszczają dom, ojciec odczuwa satysfakcję – cel projektu „Potomstwo” został wykonany z pełnym sukcesem. Ale co wtedy? Główny cel wygasł. Relacja, która od początku była przede wszystkim środkiem do celu, może nagle stanąć w obliczu fundamentalnej pustki. Oczywiście, nie każde małżeństwo, w którym uczestniczy Trójka, jest skazane na rozpad, gdy np. dzieci wyjadą na studia; wiele zdrowych, samoświadomych Trójek buduje trwałe i głębokie więzi. Jednak mechanizm, który każe jej podchodzić do życia jak do listy zadań, może być jednym z kluczowych czynników ryzyka, wyjaśniającym, dlaczego niektóre pary rozpadają się po wspólnym „wykonaniu zadania” wychowania dzieci.
Inżynier jako „narzędzie”: Gdy relacja służy celowi
Ten sam mechanizm, choć w nieco innej odsłonie, widać w innej historii. Na studiach informatycznych, gdzie wiele zajęć było z góry przewidzianych do realizacji w parach, zdolny student otrzymał propozycję współpracy. Jego kolega (prawdopodobnie Trójka) szybko zorientował się w jego talencie i zaproponował, by trzymali się razem. Zdolny student przystał na to, ale postawił jeden, bardzo wymowny warunek: „nie będziesz dotykał klawiatury”.
Ten warunek dosadnie ilustruje charakter ich relacji, ale to z perspektywy kolegi-Trójki była ona czysto transakcyjna. Dla niego zdolny kolega nie był partnerem do wymiany myśli, a raczej sprawnym narzędziem do realizacji własnego celu – jak najłatwiejszego i najwygodniejszego zaliczenia studiów. Propozycja współpracy była strategicznym posunięciem, a warunek „nie dotykaj klawiatury” został przyjęty, ponieważ nie zagrażał nadrzędnemu celowi. To była transakcja: ty zapewniasz sobie autonomię, ja zapewniam sobie bezproblemowe zaliczenie.
Przez lata ta symbioza działała doskonale. Obie strony czerpały korzyści. Jednak w momencie, gdy główny cel (uzyskanie dyplomu) został osiągnięty, „oprogramowanie” kolegi-Trójki wydało polecenie: „Cel został osiągnięty. Relację można wygasić”. W przypływie radości po obronie złożył on nawet obietnicę spotkania i „wzniesienia toastu” za wspólną pracę. Jednak ta obietnica okazała się jedynie chwilową, rytualną deklaracją, elementem wizerunku „dobrego kumpla”, który w momencie spełnienia nadrzędnego celu stał się zbędny. Jego milczenie po obronie nie wynikało ze złośliwości, lecz z głęboko zakorzenionego przeświadczenia, że relacje są funkcjonalne. Gdy funkcja zanika, relacja traci rację bytu.
Co ciekawe, sam zdolny informatyk, który mógłby być urażony tym nagłym zniknięciem, równie dobrze mógł przejść obojętnie wobec tego faktu, w przypadku, gdyby był enneagramoweą Piątką – typu, który czerpie siłę z intymności z własnym światem myśli. Piątki, szczególnie te z instynktem społecznym w stanie „stłumionym” (repressed), nie czują przymusu podtrzymywania kontaktów towarzyskich dla samych kontaktów. Być może nawet mógłby nie utrzymać kontaktu nie tylko z tą Trójką, ale z większością osób ze studiów, gdyż samotność była dla niego przestrzenią, w której mógł się bez przeszkód pogrążyć w bezkresie własnych przemyśleń i pasji.
Podsumowanie
Te dwie historie, choć tak różne, łączy wspólny mianownik: podejście do życia jako do szeregu projektów, a do relacji – jako do środków służących osiąganiu celów. Dla Trójki nie jest to przejaw cynizmu, lecz naturalny sposób nawigowania po świecie. Problem pojawia się wtedy, gdy ta strategia zastępuje autentyczną więź i samoświadomość. Enneagram nie służy do oceniania, ale do zrozumienia. Pozwala nam dostrzec, że za pozornie chłodnym i instrumentalnym podejściem do życia stoi często głęboki lęk przed byciem bezwartościowym bez swoich osiągnięć. Zrozumienie tego to pierwszy krok – zarówno dla samej Trójki w jej drodze do rozwoju, jak i dla nas, którzy czasem patrząc na jej działania, mogą jedynie bezradnie pokiwać głową ze zdziwienia.